حقوق مالکیت فکری و اکتسابی چیست؟ حق اختراع، برند، مولفن
حقوق مالکیت فکری، سپر حفاظتی خلاقیت است. در این راهنما، مفهوم، انواع، اکتسابی و قوانین ایران را بررسی می‌کنیم.
حقوق مالکیت فکری ستون اصلی نوآوری در جهان امروز است. طبق گزارش سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، بیش از ۳.۳ میلیون اختراع در سال ۲۰۲۳ ثبت شد.
در ایران، سالانه بیش از ۱۰,۰۰۰ علامت تجاری و ۲,۰۰۰ اختراع ثبت میشود (اداره مالکیت معنوی). حفاظت از این حقوق، تضمین درآمد و اعتبار است.
در این مقاله جامع از موسسه حقوقی رویای سبز، با حقوق مالکیت فکری، انواع (مولف، اختراع، برند)، حقوق اکتسابی، معنوی/مادی و دعاوی آشنا می‌شوید.
حقوق مالکیت فکری چیست؟
حقوق مالکیت فکری (IP Rights) مجموعه قوانین حمایت از آثار ذهنی، اختراعات، برندها و طرح‌ها است.
دو دسته:
حقوق معنوی: غیرمادی، غیرقابل انتقال (نام مؤلف، اصالت اثر).
حقوق مادی: مالی، قابل فروش (چاپ، تولید، لایسنس).
هدف: تشویق خلاقیت، جلوگیری از کپی، تضمین درآمد.
مهمترین مصادیق حقوق مالکیت فکری در ایران
قوانین ایران: قانون ۱۳۴۸ (مولف)، ۱۳۸۶ (اختراع، برند، طرح).
۱. حق مؤلف (Copyright)
حمایت از آثار علمی، ادبی، هنری (کتاب، فیلم، موسیقی).
مدت: طول عمر + ۵۰ سال.
حقوق: نام، چاپ، توزیع، اقتباس.
۲. حق اختراع (Patent)
اختراع جدید، کاربردی، دارای گام ابتکاری.
مدت: ۲۰ سال از ثبت.
حقوق: تولید انحصاری، فروش، لایسنس.
۳. حق علامت تجاری (Trademark)
نام، لوگو، شعار متمایزکننده کالا/خدمات.
مدت: ۱۰ سال (قابل تمدید).
حقوق: جلوگیری از کپی، ارزش برند.
۴. طرح صنعتی (Industrial Design)
ظاهر محصول (شکل، رنگ، بسته‌بندی).
مدت: ۵ سال (تا ۱۵ سال).
حقوق: انحصار تولید، فروش.
۵. اسرار تجاری (Trade Secrets)
فرمول، فرآیند، داده محرمانه (کوکاکولا).
بدون مدت — با محرمانگی.
حقوق: توافق‌نامه NDA، پیگرد قانونی.
حقوق اکتسابی چیست؟
حقوق اکتسابی از قرارداد، ثبت یا قانون به‌دست میآید.
مثال: لایسنس اختراع، حق استفاده از برند.
همیشه قابل انتقال — بر خلاف حقوق معنوی.
جدول مقایسه‌ای حقوق فکری و اکتسابی
| نوع حق | ماهیت | قابلیت انتقال | نمونه |
|---|---|---|---|
| حقوق فکری | خلاقیت ذهنی | مادی: بله | معنوی: خیر | اختراع، کتاب |
| حقوق اکتسابی | قرارداد/قانون | همیشه | لایسنس، سرقفلی |
| معنوی | شخصی | غیرقابل | نام مؤلف |
| مادی | اقتصادی | قابل فروش | حق چاپ |
از ایده‌تان حفاظت کنید
وکلای مالکیت فکری رویای سبز در سعادت آباد آماده مشاوره رایگان هستند.
تماس: 02128111036نتیجه‌گیری
حقوق مالکیت فکری و اکتسابی، از ایده تا بازار را حفاظت می‌کند.
ثبت به‌موقع = درآمد پایدار، اعتبار، جلوگیری از کپی.
برای ثبت یا دفاع، با وکیل متخصص مشورت کنید.
سؤالات متداول
۱. تفاوت فکری و اکتسابی؟
فکری: از خلاقیت | اکتسابی: از قرارداد/قانون.
۲. حقوق معنوی قابل انتقال؟
خیر — همیشه به پدیدآورنده.
۳. مدت حمایت اختراع/برند؟
اختراع: ۲۰ سال | برند: ۱۰ سال (تمدیدی).
۴. اسرار تجاری ثبت میشوند؟
خیر — با محرمانگی و NDA.
موسسه حقوقی رویای سبز | تهران، سعادت آباد | وکلای مالکیت فکری
